จากบทเรียนครั้งที่แล้วที่เราได้เรียนรู้เกี่ยวความเป็นมาและเนื้อหาโดยสังเขปของ คัมภีร์ฉันทศาสตร์ แพทย์ศาสตร์สงเคราะห์ กันไปแล้ว เราได้รู้ถึงที่มาความเป็นไปของวรรณคดีที่เป็นตำราแพทย์ในอดีตรวมถึงเนื้อหา ฉะนั้นบทเรียนในวันนี้จะพาน้อง ๆ ไปเจาะลึกเกี่ยวกับตัวบทเพื่อให้รู้จักกับวรรณคดีเรื่องนี้กันมากขึ้น ว่าเหตุใดจึงเป็นตำราแพทย์ที่ได้มาอยู่ในแบบเรียนภาษาไทย ถ้าพร้อมแล้วเราไปเรียนรู้พร้อมกันเลยค่ะ

ตัวบทเด่น ๆ ในคัมภีร์ฉันทศาสตร์ แพทย์ศาสตร์สงเคราะห์

ถอดความ เปรียบร่างกายของหญิงและชายเป็นกายนคร จิตใจเปรียบเหมือนกษัตริย์ซึ่งเป็นผู้ครอบครองสมบัติอันยิ่งใหญ่หรือก็คือร่างกาย ข้าศึกเปรียบได้กับโรคที่ทำลายร่างกายเรา พทย์เปรียบได้กับทหาร มีความชำนาญ เวลาที่ข้าศึกมาหรือเกิดโรคภัยขึ้นก็อย่างวางใจ แผ่ลามไปทุกแห่ง

ถอดความ ให้รักษากษัตริย์หรือก็คือดวงใจไว้ ให้รีบหายา และห้ามแพทย์โกรธหรือไม่พอใจ เพราะถ้าโรคเกิดขึ้นอาจทำให้คนไข้ถึงแก่ความตาย น้ำดีในตับที่ทำหน้าที่ย่อยอาหารเปรียบเหมือนเสบียงเลี้ยงกองทหาร ทางทั้งสามแห่งอย่างหัวใจ น้ำดี อาหาร จึงเป็นสิ่งสำคัญที่จะต้องรักษาให้ดีเพราะถ้ามีข้าศึกหรือโรคร้ายบุกมาก็อาจจะทำให้พลาดโอกาสรักษา

เกร็ดน่ารู้ ปิตตํ หรือน้ำดี ถึงเป็นวังหน้า?

วังหน้า สถานที่ที่ประทับของบุคคลที่มีสถานะสำคัญรองลงมาจากพระมหากษัตริย์ มีความสำคัญในแง่ของการปกป้องเมือง เช่นเดียวกัน เมื่อเรากินอาหารที่มีไขมันเข้าไป อาหารที่ประเภทไขมันที่ตกถึงกระเพาะอาหารจะทำหน้าที่กระตุ้นให้ถุงน้ำดีบีบตัวส่งน้ำดีผ่านลงไปทางท่อนำน้ำดีเพื่อย่อยไขมันเหล่านั้น น้ำดีจึงเปรียบเหมือนวังหน้าซึ่งเป็นด่านแรกที่จะต้องเจอกับข้าศึกนั่นเอง

คุณค่าใน คัมภีร์ฉันทศาสตร์ แพทยศาสตร์สงเคราะห์

ด้านเนื้อหาและสังคม

คัมภีร์ฉันทศาสตร์ มีรูปแบบเป็นตำราที่ใช้สอนแพทย์ เพราะเนื้อนั้นมีตั้งแต่คุณสมบัติไปจนถึงจรรยาบรรณแพทย์ ลักษณะของแพทย์ที่ไม่ดีและดี ทำให้ได้เห็นคุณธรรมของแพทย์ได้อย่างเข้าใจง่ายมากขึ้น ทั้งนี้ยังสะท้อนด้านความเชื่อที่เริ่มต้นด้วยบทไหว้ครู บูชาพระรัตนตรัย เทพ รวมไปถึงหมอชีวก ทำให้เห็นความศรัทธาในศาสนาพุทธของคนไทย

ด้านวรรณศิลป์

มีการใช้อุปมาโวหารในการเปรียบเทียบร่างกายกับบ้านเมือง เรียกว่ากายนคร นอกจากนนี้กวียังเลือกคำมาใช้ได้อย่างชัดเจน อ่านแล้วเข้าใจง่าย มีการใช้ถ้อยคำอธิบายโดยการใช้คำสั้น ๆ กระชับ เพราะจุดประสงค์หลักของการแต่งวรรณคดีเรื่องนี้ขึ้นก็เพื่อให้ประชาชนคนทั่วไปอ่านได้เหมือนกัน ไม่ใช่แค่แพทย์ ทำให้คำศัพท์ในเรื่องนั้นจะไม่เป็นคำที่ยากจนเกินไป

ตำราแพทย์โบราณนี้ถือเป็นอีกหนึ่งวรรณคดีที่ทรงคุณค่า เพราะนอกจากจะมีความงดงามทางภาษาที่ถูกแต่งให้อยู่ในฉันทลักษณ์ไพเราะในแบบฉบับของไทย ก็ยังมีคุณค่าด้านวิชาการความรู้ที่สำคัญอย่างมาก สะท้อนให้วิทยาการทางการแพทย์ในสมัยนั้นรวมไปถึงจรรยาบรรณแพทย์ที่ต้องบอกว่าแม้เวลาจะผ่านเป็นร้อยปี แต่ลักษณะที่ดีของแพทย์อย่างที่ควรจะเป็นก็ไม่ได้เชยหรือล้าหลัง ที่สำคัญคือเป็นตำราแพทย์ที่มีขึ้นเพื่อให้ประชาชนทุกคนเข้าถึงการรักษา มีความรู้ทางการแพทย์พื้นฐานอย่างเท่าเทียมกัน สุดท้ายนี้น้อง ๆ สามารถตามไปชมคลิปการสอนของครูอุ้มเพื่อจะได้เข้าใจถึงตัวบทและสรุปความรู้โดยรวมได้ง่ายมากขึ้น ไปชมกันเลยค่ะ

อย่าพลาดการติดตามบทความภาษาไทยจาก nockacademy