โคลงภาพพระราชพงศาวดาร

 

พงศาวดาร คือเรื่องราวความเป็นมาของเหตุการณ์ที่เกี่ยวกับประเทศชาติ เรื่องนี้น้อง ๆ ก็คงจะเคยได้ยินและรู้จักกันมาพอสมควรแล้วใช่ไหมคะ แต่น้อง ๆ เคยได้ยินเรื่อง โคลงภาพพระราชพงศาวดาร กันมาบ้างหรือเปล่าคะว่าคืออะไร ทำไมถึงมีทั้งโคลง ภาพ และพงศาวดารในเรื่องเดียวกันได้ บทเรียนภาษาไทยในวันนี้จะพาน้อง ๆ ย้อนอดีตไปเรียนรู้ประวัติความเป็นมาของโคลงภาพพระราชพงศาวดาร วรรณคดีไทยที่ทรงคุณค่าอีกเรื่องหนึ่ง ไปเรียนรู้พร้อม ๆ กันเลยค่ะ

ประวัติความเป็นมาและจุดประสงค์ในการแต่งโคลงภาพพระราชพงศาวดาร

 

 

ในสมัยรัชกาลที่ 5 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงมีพระราชประสงค์จะสรรเสริญพระเกียรติคุณของพระมหากษัตริย์ไทยและเหล่าทหาร ข้าราชการที่ความกล้าหาญ ซื่อสัตย์สุจริตและกตัญญูต่อแผ่นดินในสมัยกรุงศรีอยุธยาและกรุงรัตนโกสินทร์ นอกจากนี้ยังต้องการเชิดชูงานฝีมือของช่างไทยและศิลปะการประพันธ์ จึงได้เลือกสรรเรื่องในพระราชพงศาวดาร ให้ช่างเขียนที่มีฝีมือเขียนรูปภาพและมีโคลงบอกเล่าเรื่องราว และโปรดให้นำไปประดับพระเมรุท้องสนามหลวงให้ประชาชนชมในปี พ.ศ. 2430

 

 

นอกจากนี้โคลงพระราชพงศาวดารยังได้รับการพิมพ์เป็นเล่มแล้วแจกให้ประชาชนอีกด้วย เมื่อเสร็จสิ้นงานพระเมรุแล้วจึงโปรดให้แบ่งรูปภาพและเรื่องพระราชพงศาวดารไปประดับไว้ ณ พระที่นั่งอัมพรวินิจฉัย พระที่นั่งวโรภาสพิมาน และพระราชวังบางประอิน

 

ลักษณะคำประพันธ์

 

โคลงสี่สุภาพ

 

โคลงภาพพระราชพงศาวดารในแบบเรียนวิชาภาษาไทย

 

โคลงภาพพระราชพงศาวดารมีจำนวนหลายบทและหลายเรื่อง แต่เรื่องที่ถูกนำมาเป็นแบบเรียนภาษาไทยมีด้วยกัน 2 เรื่อง คือ โคลงบรรยายภาพที่ 10 พระสุริโยทัยขาดคอช้างและโคลงบรรยายภาพที่ 56 พันท้ายนรสิงห์ถวายชีวิต

 

เรื่องย่อโคลงภาพพระราชพงศาวดาร

 

โคลงภาพพระราชพงศาวดาร ตอน พระสุริโยไทขาดคอช้าง

 

 

ผู้พระราชนิพนธ์ : พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว

ผู้วาด : สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เจอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์

 

พระสุริโยทัยขาดคอช้าง (พ.ศ. 2061) เป็นเรื่องราวในแผ่นดินสมเด็จพระมหาจักรพรรดิ เกิดขึ้นเมื่อพระเจ้าบุเรนองเสด็จกรีธาทัพหลวงเข้ามายังประเทศไทยหมายจะตีกรุงศรีอยุธยา สมเด็จพระมหาจักรพรรดิจึงเสด็จยกกองทัพออกไปหวังจะดูกำลังข้าศึก สมเด็จพระสุริโยทัยพระอัครมเหสีก็ทรงเครื่องเป็นชายแล้วเสด็จตามออกไปด้วย จนไปเจอกับพระเจ้าแปร ซึ่งเป็นทัพหน้าของพระเจ้าหงสาวดี จึงเกิดการปะทะขึ้น สมเด็จพระมหาจักรพรรดิกับพระเจ้าแปรทรงไสช้างชนกัน กระทั่งช้างของสมเด็จพระมหาจักรพรรดิเสียที พระเจ้าแปรจึงไล่ตาม สมเด็จพระสุริโยทัยเห็นท่าไม่ดีจึงรีบเข้าไปช่วยพระสวามี ทรงสู้กับพระเจ้าแปรบนช้าง แต่แล้วก็พลาดท่าถูกพระเจ้าแปรจ้วงฟันจนสิ้นพระชนม์อยู่บนคอช้าง

 

โคลงภาพพระราชพงศาวดาร ตอน พันท้ายนรสิงห์ถวายชีวิต

 

 

ผู้ประพันธ์ : พระเจ้าน้องยาเธอพระองค์เจ้าวรวรรณากร (พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระนราธิป ประพันธ์พงศ์)

ผู้วาด : นายทอง (พระวรรณวาดวิจิตร)

 

พันท้ายนรสิงห์ถวายชีวิต (พ.ศ. 2249) เรื่องราวในแผ่นดินสมเด็จพระเจ้าสรรเพชญ์ที่ 8 เกิดขึ้นในตอนที่สมเด็จพระเจ้าสรรเพชญ์ที่ 8 หรือพระเจ้าเสือประทับเรือพระที่นั่งไปทรงเบ็ด ณ ปากน้ำเมืองสาครบุรีเมื่อเรือพระที่นั่งไปถึงคลองโคกขามซึ่งคดเคี้ยว พันท้ายนรสิงห์ซึ่งถือท้ายเรือพระนั่งแก้ไขไม่ทันทำให้โขนเรือพระที่นั่งชนกิ่งไม้หักลงไปในน้ำ พันท้ายนรสิงห์ตกใจมากจึงกราบทูลให้ตัดศีรษะตามกฎหมาย แม้ว่าพระองค์จะทรงกรุณาอภัยโทษ และสั่งให้ฝีพายปั้นดินแล้วตัดคอหุ่นแทน แต่พันท้ายนรสิงห์ก็ไม่ยอม โดยกล่าวว่าพระเจ้าเสือทรงทำผิดกฎมณเฑียรบาล อ้อนวอนให้พระองค์ทรงรับสั่งให้ประหารชีวิตตน เพื่อธำรงความศักดิ์สิทธิ์ของพระมหากษัตริย์ไว้ เพราะถือว่าพระมหากษัตริย์ต้องมีพระราชภาระปกครองราษฎรในแผ่นดินให้ร่มเย็นเป็นสุขสืบไป หากกฎหมายไม่มีความศักดิ์สิทธิ์แล้วจะมีใครแผ่นดินเกรงกลัวในพระราชอำนาจ จนสุดท้ายพระเจ้าเสือก็ยอมทำตามที่พันท้ายนรสิงห์ขอและให้เอาศีรษะกับโขนเรือที่หักตั้งเซ่นไว้ที่ศาลเพียงตา

 

เกร็ดน่ารู้ในโคลงภาพพระราชพงศาวดาร

 

สมเด็จพระสรรเพชญ์ที่ 8

สมเด็จพระสรรเพชญ์ที่ 8 หรือสมเด็จพระเจ้าเสือ ทรงเป็นกษัตริย์แห่งกรุงศีอยุธยา สาเหตุที่คนทั่วไปเรียกว่าสมเด็จพระเจ้าเสือ เพราะพระองค์ดูดุดันเหมือนเสือ ทรงชื่นชอบออกประพาสออกเยี่ยมหัวเมืองแบบไม่เปิดเผยตัวตน และด้วยเหตุนี้เองจึงทำให้พระองค์ได้รู้จักกับนายสินและกลายมาเป็นเพื่อนรักกัน ก่อนที่นายสินจะรู้ความจริงว่าเพื่อนรักของตนแท้จริงคือพระเจ้าเสือ ต่อมานายสินได้รับพระราชทานยศเป็นพันท้ายนรสิงห์ถือท้ายเรือพระที่นั่งนั่นเอง

 

พระสุริโยทัย

เรื่องราวของพระสุริโยทัยถูกนำไปทำเป็นภาพยนตร์อิงประวัติศาสตร์ชื่อเรื่อง สุริโยไท สาเหตุที่ไม่เขียนว่า สุริโยทัย เพราะผู้สร้างและผู้กำกับภาพยนตร์มองว่า คำว่า ไท น่าจะเป็นคำโบราณที่ชาวกรุงศรีอยุธยาใช้กันมากกว่า ทัย จึงใช้คำว่าสุริโยไทเป็นชื่อหนัง แต่นักวิชาการหลาย ๆ ท่าน อาทิ สมเด็จฯกรมพระยาดำรงราชานุภาพ ใช้คำว่า สุริโยทัย ซึ่งเป็นไปตามที่พระราชพงศาวดารต่าง ๆ บันทึกไว้

 

 

เป็นอย่างไรบ้างคะน้อง ๆ หลังจากที่ได้เรียนรู้เรื่องราวเกี่ยวกับโคลงภาพพระราชพงศาวดารไปแล้ว นอกจากจะได้รู้เกี่ยวกับประวัติศาสตร์ชาติไทยแล้ว ยังได้ความรู้เกี่ยวกับการประพันธ์ที่ยอดเยี่ยมอีกด้วย โคลงภาพพระราชพงศาวดารถือเป็นวรรณคดีที่ทรงคุณค่าอีกเรื่องหนึ่ง ควรค่าแก่การศึกษามาก ๆ เลยใช่ไหมล่ะคะ และสุดท้ายนี้ ถ้าน้อง ๆ คนไหนอยากฟังคำอธิบายเพิ่มเติมก็ตามไปดูคลิปการสอนย้อนหลังของครูอุ้มได้เลยค่ะ ในคลิปครูอุ้มจะเล่าเรื่องย่อโดยแปลจากโคลงโดยตรง ทำให้นอกจากได้รู้เรื่องราวแล้ว น้อง ๆ จะได้เห็นลักษณะการประพันธ์ที่ชัดขึ้น และได้เรียนรู้คำศัพท์เพิ่มด้วย มีประโยชน์มาก ๆ เลยค่ะ ไปดูกันเลยนะคะ