คติธรรม หมายถึง ธรรมที่เป็นแบบอย่าง เป็นวัฒนธรรมที่เกี่ยวกับหลักการดำเนินชีวิตซึ่งได้มาจากหลักธรรมทางพระพุทธศาสนาหรืออาจเรียกได้ว่าเป็นวัฒนธรรมทางจิตใจอย่างหนึ่งที่คนไทยให้ความสำคัญอย่างมากและมักจะถูกสอดแทรกอยู่ในสื่อต่าง ๆ เพื่อปลูกฝังเด็กรุ่นใหม่ให้มีคติธรรมประจำใจ ไม่ว่าจะเป็นนิทานหรือสำนวนไทย สำหรับบทเรียนในวันนี้เราจะพาน้อง ๆ ไปเรียนรู้เรื่อง คติธรรมในสำนวนไทย มาดูกันค่ะว่าจะมีอะไรบ้าง

 

สำนวนที่เกี่ยวกับคติธรรม

 

สำนวนไทยถือเป็นภูมิปัญญาในการใช้ภาษาไทยอีกรูปแบบหนึ่ง เป็นถ้อยคำที่มิได้มีความหมายตรงไปตรงมาตามตัวอักษร หรือแปลตามรากศัพท์ แต่เป็นถ้อยคำที่มีความหมายเป็นอย่างอื่น ชวนให้ผู้อ่านได้คิด มีรูปแบบการใช้ภาษาที่ต้องผ่านการเรียบเรียงถ้อยคำ การรวมข้อความยาว ๆ ให้สั้น โดยนำถ้อยคำเพียงไม่กี่คำมาเรียงร้อย อาจใส่สัมผัสหรือเล่นคำให้สละสลวย

 

 

ตัวอย่าง คติธรรมในสำนวนไทย

 

 

ที่มา :

น้ำพึ่งเรือเสือพึ่งป่า มาจากน้ำในแม่น้ำลำคลอง เมื่อมีเรือขึ้นล่องดิน ที่ท้องน้ำจะไม่ตกตะกอน ทำให้ไม่ตื้นเขิน เช่นเดียวกันกับเสือที่อยู่ในป่าได้ก็เพราะป่าเป็นทั้งที่อยู่อาศัยและแหล่งอาหาร

คติธรรม :

น้ำพึ่งเรือ เสือพึ่งป่า เป็นสำนวนที่สอดแทรกคติธรรมเกี่ยวกับการมีมิตรไมตรีและน้ำใจที่ดีต่อกัน จึงยกลักษณะของการถ้อยทีถ้อยอาศัยของสิ่งต่าง ๆ ที่ต้องพึ่งพาอาศัยกันมาเปรียบเทียบให้เห็นภาพชัดเจนมากขึ้น

 

 

ที่มา :

สำนวนปิดทองหลังพระเป็นการเปรียบเปรยถึงการปิดทองที่ด้านหลังของพระพุทธรูป ที่คนส่วนใหญ่มักมองเพียงด้านหน้าขององค์พระ

คติธรรม :

การปิดทองหลังพระเป็นสำนวนที่สอดแทรกเรื่องของทำความดีหรือการให้โดยไม่ต้องหวังสิ่งตอบแทน เหมือนกับการปิดทองหลังพระ ที่ไม่ว่าจะติดด้านไหนก็เท่ากับเป็นการทำบุญเหมือนกันโดยไม่ต้องป่าวประกาศ ทำให้คนเห็นว่าการทำความดีนั้น ไม่ว่าจะมีคนเห็นหรือไม่แต่ก็ยังถือว่าเป็นการทำความดีเหมือนกัน

 

 

ที่มา :

สำนวนอย่าไว้ใจทางอย่าวางใจคน เป็นสำนวนที่มีความหมายตัวตรงจากการนำทางที่เราอาจไม่ได้รู้จักดีมาเปรียบเทียบกับคนว่าเราไม่ควรจะไว้ใจใครหรืออะไรง่าย ๆ

คติธรรม :

ความไม่ประมาท คือคติธรรมที่สำนวนอย่าไว้ใจทางอย่าวางใจคนได้สอดแทรกไว้

 

สำนวนไทยเป็นวัฒนธรรมทางภาษาที่มีคุณค่า มุ่งเน้นสอนให้รู้จักน้อมนำธรรมชาติและสรรพสิ่งรอบตัวมาขัดเกลาพฤติกรรมของคนในสังคมได้อย่างดีเยี่ยม หวังว่าบทเรียนในวันนี้จะทำให้น้อง ๆ ได้คติธรรมสอนใจเพิ่มขึ้นนะคะ และอย่าลืมชมคลิปการสอนของครูอุ้มเพื่อทบทวนบทเรียนและฟังคำอธิบายเกี่ยวกับสำนวน รับรองว่าได้ทั้งความเพลิดเพลินและความรู้เลยค่ะ

 

 

อย่าพลาดการติดตามบทความภาษาไทยจาก nockacademy